Wij waarderen dat monumenten, zoals leegstaande kloosters en kerken die aan de eredienst onttrokken zijn, een tweede leven krijgen. Deze historische panden vertellen per slot van rekening het verhaal over ons verleden, waardevol om te koesteren. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bewaakt dat betrokken (bouw)partijen zorgvuldig en respectvol met de herbestemming omgaan om onherstelbare schade te voorkomen.
Herbestemming, altijd een uitdaging
Isoleren en installeren is bij herbestemming vaak een complexe en onderbelichte opgave. Wel een noodzakelijke, want we willen allemaal een aangenaam woon- werk- en/of leefgenot ervaren! Welmoed Siebesma, een van de eigenaren van K+ Adviesgroep: “Dat klopt. Herbestemmingsprojecten zijn hele bijzondere projecten. Aan de ene kant vanwege de sterke ‘lading’ die het project met zich meebrengt; vaak zijn het voormalige Godshuizen. Er werd gebeden, getrouwd, gedoopt en afscheid genomen van dierbaren. Aan de andere kant speelt de complexiteit, het realiseren van een nieuwe functie in een monument mee. Je moet rekening houden met vele beperkingen. De wet- en regelgeving is streng en het behouden van de ruimtelijke beleving speelt een belangrijke rol. Een kerk of klooster is zeker geen standaardgebouw. Kennis, ervaring, creativiteit en voldoende aandacht zijn onmisbaar voor de juiste advisering en uitvoering.”
Wonen in een monument
Welmoed: “Wonen in een monument is heel bijzonder. Nieuwe bewoners kiezen bewust voor de speciale en ruimtelijke beleving. Toch verwacht men in het oude gebouw wel een hedendaags wooncomfort én een betaalbare energierekening. Dat betekent dat het monument geïsoleerd moet worden, zeker met de huidige energieprijzen. Ook nieuwe installaties voor verwarming en elektriciteit moeten ingebracht worden zonder dat het de ruimtelijke beleving en het monument aantast. Ga er maar aanstaan!”
Omkeerbaar bouwen
Hoe doe je dit? Welmoed: “Dat doen we door intensief samen te werken met alle betrokken specialisten; de architect, de projectmanager, restauratieaannemer en de constructeur. Vakbekwame mensen met grote passie voor cultureel erfgoed. Wij leren van elkaars projecten. Uit de veelheid van kennis en ervaring maken we keuzes over de manier van inbrengen van het installatiepakket en het verwerken van leidingen, buizen en kanalen voor het betreffende project. Het RCE is voorstander van omkeerbaar bouwen; huidige oplossingen moeten teruggedraaid kunnen worden, mocht een nieuwe functie in de toekomst wenselijk zijn. Ook hiermee moet ernstig rekening worden gehouden. Omkeerbare oplossingen vragen goed doordachte ingrepen voor behoud van de cultuurwaarde van het gebouw.”
Niet alles is op te lossen
Duurzaam isoleren betekent veel onderzoek doen en dat kost tijd en geld. Sommige isolatiemaatregelen zowel aan de binnenzijde als aan de buitenzijde brengen bouwfysische risico’s met zich mee, zoals vloerrotting, vochtinsluiting en condensvorming. Welmoed: “De verwachtingen van de nieuwe bewoners zijn hoog. Daarom moeten we de eindgebruikers of de VVE, de Vereniging van Eigenaren, ook meenemen in de besluitvorming. Men wordt geïnformeerd over mogelijke opties en de consequenties die deze met zich meebrengen. Als er bijvoorbeeld onvoldoende geïsoleerd kan worden, betekent dit een hoge energierekening. Ook de bewustwording dat niet alles op te lossen is in een monument, is een belangrijk gespreksonderwerp.”
Akoestisch pareltje: Hotel Nassau Breda
Bij welk project heeft Welmoed bijzonder goede herinneringen? Welmoed: “Er zijn vele projecten waar ik heel tevreden op terugkijk. Met dank ook aan de verschillende restauratie-aannemers die de uitvoering zorgvuldig en met passie doen. Ik noem in het bijzonder de herontwikkeling van een kloostercomplex en kapel in Breda naar het Nassau Hotel Breda. Mijn eerste monument - blijft toch heel speciaal voor mij - waar ik als adviseur bouwfysica zelfstandig verantwoordelijk voor was. De grote kapel werd ingericht als feestruimte. Goede geluidisolatie was dus onmisbaar. Het is gelukt en je ziet niet hoe dit is aangepakt. De bezoeker is lyrisch over de glazen puien van 12 x 7 meter breed aan weerszijden van de kapel. Terwijl die er alleen gekomen zijn voor de akoestiek. Fantastisch toch? Dan hebben wij ons werk toch goed gedaan”, lacht Welmoed.
“Zo vraagt elk monument om maatwerk. Appeltje-eitje? Nee. Toch gaan wij graag de uitdaging met de betrokken bouwpartners aan! Het is de moeite waard.”
Foto 1: Hemels Wonen, Breda. Herbestemming Heilig Hart Kerk aan de Baronielaan. Architect Gerhard Vermeulen.
Foto 2: Hotel Nassau, Breda. Herbestemming klooster en kapel, centrum Breda. C5 Architecten.